شب یلدا

 

روزسی ام آذرماه وشب اول دیماه شب یَلدا است. شب یَلدا یا شب چِلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان غروب آفتاب از ۳۰ آذر تا طلوع آفتاب در ۱ دیماه اطلاق می‌شود، که برابر با ۲۱ دسامبر یا ۲۲ دسامبر است.

این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن شب به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.

ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‎شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی بر پا می‌کردند.

  بنابر باور پیشینیان، در پایان این شب دراز ، که اهریمنی و نامبارکش می دانستند ( و می دانند )، تاریکی شکست می خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می شود و روزها رو به بلندی می نهد، و : « ... نام این روز میلاد اکبر است، مقصود از آن انقلاب شتوی(زمستانی) است. گویند در این روز نور از حد نقصان به حد زیادت خارج می شود، و آدمیان نشو و نما آغاز می کنند و "پری" ها به زوال و فنا روی می آورند. »  

 

یلدا لغت سُریانی است به معنی میلاد عربی یا ولادت ، ولادت خورشید ( مهر، میترا ) و رومیان آن را ناتالیس انویکتوس یعنی روز تولد ( مهر ) شکست ناپذیر نامند.   و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند، از این رو، بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح که در 25 دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق، در اصل جشن ظهور میترا بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد مسیح قرار دادند. یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شب های سال است. و در آن شب، یا نزدیک بدان، آفتاب به برج جَدی تحویل می کند و قدما آن را سخت شوم و نامبارک می انگاشتند.  در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود. شاعران زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه کنند. و از شعرهای برخی از شاعران مانند سنائی، معزی، خاقانی و سیف اسفرنگی، رابطه بین مسیح و یلدا ادراک می شود. یلدا برابر با شب اول جَدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست و یکم دسامبر فرانسوی است.    

 ازقدیم مردم ایران در این شب دورکُرسی کنارهم جمع می شدندوتا پاسی از شب با صرف میوه وآجیل شادمانی میکردند.هم اکنون نیز که درشهرهای بزرگ کُرسی متروک شده وشایددربعضی روستاها هنوزبرقرارباشد ،معمولا" افراد خانواده واقوام وخویشان در این شب دورهم جمع میشوندوبا صرف  میوه های گوناگون ازقبیل هندوانه ، انار، پرتقال ، انگور ، سیب، خیار، ومیوه هایی از این دست وهمچنین آجیل وخشکبار تاپاسی ازشب به گفتگو وشادی پرداخته و بعضا" فال حافظ می گیرند.برخی درباره این شب ؛ اشعارفکاهی هم سروده یا می سرایند.