الکافی
کتاب الکافی یکی از مهمترین و معتبرترین کتب حدیثی شیعه اثر ثقةالاسلام کلینی رازی درگذشتهٔ ۳۲۹ است. وی در مدت ۲۰ سال این کتاب را گردآوری کردهاست. موضوع این کتاب حدیث است که در سه بخش میباشد[۱]:
- اصول، شامل روایات اعتقادی
- فروع، حاوی روایات فقهی
- روضه، شامل احادیث متفرقه
تعداد روایات کتاب کافی را با رقمهای مختلف گفتهاند: یوسف بحرانی ۱۶۱۹۹، دکتر حسین علی محفوظ ۱۵۱۷۶، علامه مجلسی ۱۶۱۲۱ و برخی از معاصران مثل شیخ عبدالرسول الغفار ۱۵۵۰۳ حدیث شمارش کردهاند.[۲] گفته شده این اختلاف رقمها ناشی از شیوهٔ شمردن احادیث است. به این معنی که برخی روایتی را که با دو سند ذکر شدهاست، دو روایت، و بعضی آن را یک روایت به حساب آوردهاند.
سلسله روایی
از طریق سلسله اسناد روایات کافی، فهرست نسبتاً مفصلی از مشایخ حدیث او به دست میآید که تعدادشان به بیش از سی نفر میرسد. این تعداد مشایخ به معنای انعکاس روایات قابل توجهی از هریک در مجموعه کافی نیست؛ بلکه کلینی عمده قریب به اتفاق روایاتش را از هشت نفر زیر نقل کردهاست:
- علی بن ابراهیم قمی با ۷۰۶۸ روایت.
- محمد بن یحیای عطار اشعری قمی با ۵۰۷۳ روایت.
- ابوعلی اشعری قمی با ۸۷۵ روایت.
- ابنعامر حسین بن محمد اشعری قمی با ۸۳۰ روایت.
- محمد بن اسماعیل نیشابوری با ۷۵۸ روایت.
- حمید بن زیاد کوفی با ۴۵۰ روایت.
- احمد بن ادریس اشعری قمی ۱۵۴ روایت.
- علی بن محمد با ۷۶ روایت.
کتاب مذکور یکی از کتب چهارگانه معتبر مذهب شیعه جعفری اثنی عشری میباشد.
اعتبار کافی
- شیخ کلینی در پاسخ کسی که از او درخواست نوشتن کتاب جامعی نمودهاست، میگوید: «در کافی تمام آنچه متعلم در فنون علم دین، به آن نیاز دارد و قصد عمل به اخبار درست و سنن صحیح دارد، جمع شدهاست».
- شیخ حر عاملی این سخن کلینی را بیانی صریح در شهادت به صحت احادیث کافی ـ البته به اصطلاح قدماـ میداند. (صحیح به اصطلاح قدما به معنی قطعیت صدور از معصوم با قرائن قطعی یا تواتر یا شهرت صحت اصول ومنابع اصلی است.)
- شیخ مفید که از معاصران کلینی بهشمار میرود، درباره کتاب کافی مینویسد: کتاب کافی از برترین کتابهای شیعه و پرفایدهترین آنهاست. [۳]
- شهید اول، محمّد بن مکّی، در اجازه خود به ابن خازن، ضمن شمردن کتب حدیثی شیعه مینویسد: همانند کتاب کافی، در حدیث شیعه نوشته نشدهاست. [۴]
- شهید ثانی در اجازه خود به شیخ ابراهیم میسی، کافی را به همراه سه کتاب: من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و استبصار، از پایههای ایمان و ستونهای اسلام میشمارد. [۵]
- علامه محمدتقی مجلسی میگوید: همانند کافی در میان مسلمانان نگاشته نشدهاست. [۶]
- علامه محمدباقر مجلسی در کتاب مرآة العقول، شرح مبسوط وی بر کتاب کافی، مینویسد: کتاب کافی از تمام کتب اصول، مضبوطتر و جامعتر است و بهترین و بزرگترین تألیف فرقه ناجیه (شیعه امامیه) است. [۷]
- آیت الله خویی در کتاب معجم رجال حدیث، از قول استادش مرحوم آیت الله نائینی، مناقشه در اسناد روایات کافی را حرفه و ترفند عاجزان وناتوانان خواندهاست. [۸]
- آیت الله سید محسن حکیم در مستمسک عروة الوثقی، کافی را یکی از کتب اربعه میداند که محور عمل شیعه میباشد. [۹]
بعضی از نویسندگان وجود برخی احادیث ضعیف در کافی را، دلیل بر عدم اعتبار این کتاب میدانند. علیرضا حسینی، مدیر گروه تحقیق و تصحیح اسناد تصحیح جدید کتاب «الکافی» در این رابطه میگوید:
“ | بحث مهم، اعتبار یا عدم اعتبار روایات کافی است نه صحت اسانید آن؛ زیرا بر اساس مبنای متاخرین که از زمان مرحوم علامه حلی نمود پیدا کرد، نمیتوان بسیاری از روایات کافی را از نظر سند صحیح دانست. ولی این منافاتی با این ندارد که ما بر اساس نگاه پیشینیان که مرحوم کلینی نیز از آنان است، روایات کافی را معتبر و صحیح به معنای به کار گرفته شده نزد ایشان بدانیم؛ همچنان که برخی از صاحب نظران معاصر باور دارند، ما نیز بر این باوریم که با بازخوانی دقیق میراث رجالی شیعه که عمدتا بلکه همه از آن پیشینیان است و با مفهوم شناسی دقیق واژهها و عبارات توثیق راویان، میتوان اعتبار روایات کافی را مگر در محدوده بسیار کمی ثابت کرد. ضمن اینکه تعابیر مرحوم کلینی در مقدمه کافی به خوبی به ماندگاری کافی از دیدگاه آن مرحوم دلالت میکند.[۱۰] | “ |
اصول کافی
کلینی در اصول کافی، در هشت عنوان (فصل) به تبیین اصول اعتقادی شیعه و برخی مطالب دیگر که با مسائل اعتقادی ارتباط دارد، پرداختهاست. عناوین این کتاب عبارتند از:
- العقل و الجهل
- فضل العلم
- التوحید
- الحجة
- الایمان و الکفر
- الدعاء
- فضل القرآن
- العشرة
فروع کافی
بخش دوم کتاب کافی که فروع الکافی نام دارد دربردارندهٔ روایات مربوط به مسائل فقهی است. فروع کافی بزرگترین بخش کتاب کافی به حساب میآید. در این بخش عناوین زیر وجود دارد:
۱. کتاب الطهارة، ۲. کتاب الحیض، ۳. کتاب الجنائز، ۴. کتاب الصلاة، ۵. کتاب الزکاة والصدقه، ۶. کتاب الصیام، ۷. کتاب الحج، ۸. کتاب الجهاد، ۹. کتاب المعیشة، ۱۰. کتاب النکاح، ۱۱. کتاب العقیقه، ۱۲. کتاب الطلاق، ۱۳. کتاب العتق والتدبیر والمکاتبه، ۱۴. کتاب الصید، ۱۵. کتاب الذبائح، ۱۶. کتاب الاطعمه، ۱۷. کتاب الاشربة، ۱۸. کتاب الزّی والتجمل والمروّة، ۱۹. کتاب الدواجن، ۲۰. کتاب الوصایا، ۲۱. کتاب المواریث، ۲۲. کتاب الحدود، ۲۳. کتاب الدیات، ۲۴. کتاب الشهادات، ۲۵. کتاب القضا والاحکام، ۲۶. کتاب الایمان والنذور والکفارات.
در فروع کافی برخی از عنوانها که معمولاً در کتب فقهی به صورت مستقل آورده میشوند به مناسبت، ضمن عنوانهای یاد شده آمدهاند. مثلاً امر به معروف، در عنوان الجهاد آمدهاست.[۱۱]
روضه کافی
سومین بخش از الکافی که به روضه کافی شهرت دارد، روایات مربوط به موضوعات مختلف و متنوع، بدون هیچ ترتیب و نظم خاصی گردآوری شدهاست. چند نمونه از این موضوعات به شرح زیر است:
- تأویل و تفسیر برخی آیات قرآن
- توصیهها و اندرزهای ائمه
- رؤیا و انواع آن
- دردها و درمانها
- کیفیت آفرینش جهان هستی و برخی از پدیدههای آن
- تاریخ بعضی از پیامبران بزرگ
- فضیلت شیعه و وظایف آن
- برخی مسائل تاریخ صدر اسلام و زمان خلافت علی
- مهدی و صفات او و نیز اصحاب و ویژگیهای زمان حضور او
- تاریخ زندگی برخی اصحاب و اشخاص، نظیر ابوذر، ثمامة بن أثال، زید بن علی، سلمان، جعفر بن ابی طالب.
پانویس
- ↑ محمد مهدی خوش قلب. دربارهٔ کافی. وبگاه کنگره بین المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی.
- ↑ محمد مهدی خوش قلب. دربارهٔ کافی. وبگاه کنگره بین المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی.
- ↑ تصحیح الاعتقاد، ص ۲۰۲
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۰۷، ص ۱۹۰
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۰۸، ص ۱۳۸
- ↑ بحارالأنوار، ج ۱۱۰، ص ۷۰
- ↑ مرآة العقول، ج ۱، ص ۳
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج ۱، ص ۹۹.
- ↑ مستمسک عروة الوثقی، فهرست رموز کتاب
- ↑ علیرضا حسینی. گفت و گو پیرامون تصحیح اصلی ترین منبع حدیثی شیعه. مرکز خبر حوزه.
- ↑ محمد مهدی خوش قلب. دربارهٔ کافی. وبگاه کنگره بین المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی.
منابع
- اصول کافی. سازمان کتابخانهها و موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- محمد مهدی خوش قلب. دربارهٔ کافی. وبگاه کنگره بین المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی.
پیوند به بیرون
- اصول کافی، جلد 1؛ با ترجمه و شرح حاج سید جواد مصطفوی
- اصول کافی، جلد 2؛ با ترجمه و شرح حاج سید جواد مصطفوی
- اصول کافی، جلد 3؛ با ترجمه و شرح حاج سید جواد مصطفوی
- اصول کافی، جلد 4؛ با ترجمه و شرح حاج سید جواد مصطفوی
- مقاله زمینههای تاریخی کتاب کافی با تکیه بر جنبههای کلامی
جوامع روایی شیعه | | | | جوامع حدیثی | کتب اربعه: الکافی · من لایحضره الفقیه · تهذیب الاحکام · الاستبصار | | | کتاب سلیم بن قیس · بحار الانوار · وسائل الشیعه · تحف العقول · بصائر الدرجات · الأمالی · تفسیر قمی · علل الشرایع · عیون الاخبار رضا · تحف العقول · الاحتجاج · الغدیر · · قرب الاسناد · الخصال · تفسیر نورالثقلین · کامل الزیارات |
| | | | محدثین | شیخ کلینی · شیخ صدوق · شیخ طوسی · علامه مجلسی · شیخ طبرسی |
|
منبع:سایت ویکی پدیا به نشانی :
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C