بزرگداشت حکیم عمرخیام نیشابوری

۲۸  اردیبهشت روز بزرگداشت حکیم عمرخیام نیشابوری است. حکیم غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری (زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی - درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ یا ۵۱۷خورشیدی) که به خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النیسابوری هم نامیده شده‌است، از ریاضی‌دانان، ستاره‌شناسان و شاعران بنام ایران در دورهٔ سلجوقی است. گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است ولی آوازهٔ وی بیشتر به واسطهٔ نگارش رباعیات او است که شهرت جهانی دارد. 

نام خیام ( خیمه دوز ) ممکن است که از شغـل و حرفه پدرش مشتـق شده باشد. 

یکی از برجسته‌ترین کارهای خیام  را می‌توان اصلاح گاهشماری(تقویم) ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ سلطنت ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶-۵۹۰ هجری قمری) بود، دانست که بنام تقویم جلالی شناخته می شود. وی در ریاضیات، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه سوم و مطالعاتش دربارهٔ اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است.

عمر خیام در سال۴۲۷ هجری خورشیدی در نیشابور زاده شد. مرگ خیام را میان سال‌های ۵۱۷-۵۲۰ هجری خورشیدی می‌دانند که در نیشابور اتفاق افتاد. گروهی از تذکره‌نویسان نیز وفات او را ۵۱۶ خورشیدی نوشته‌اند. آرامگاه وی هم اکنون در محله کهن شادیاخ در نیشابور ، در باغی که آرامگاه امام‌زاده محروق نیز در آن واقع می‌باشد، قرار گرفته‌است. آرامگاه این دانشمندبزرگ درنیشابور زیارتگاه دوستداران علم وادب است. 

 در جهان خیام به عنوان یک شاعر، ریاضیدان و اخترشناس شناخته شده‌است. هرچند که اوج شناخت جهان از خیام را می‌توان پس از ترجمه اشعار وی به وسیله ادوارد فیتزجرالد به انگلیسی دانست. خیام در مقام ریاضی‌دان ، ستاره‌شناس و فیزیکدان تحقیقات و تالیفات مهمی دارد.

دونمونه از رباعیات خیام بشرح زیراست:

چون عمربسررسد چه شیرین وچه تلخ          پیمانه که پر شود چه  بغداد و چه  بلخ

می نوش که  بعد از من و تو ماه  بسی         از سَلخ به غُــــرّه آید از غُــرّه  به سَلخ

                                              **********

آنانکه  محیط   فضـــــل  و  آداب  شدند         در جمع  کمـــال  شمع  اصحاب  شدند

ره  زین  شب تاریک  نبـــــــردند  بـــرون        گفتند  فســــانه ای  و  در خواب  شدند

                                              **********

گوینـــــد بھشت و حور عین خواهد بود           وآنجا مـــی و شیر و انگبین خواهد بود

گر ما مـــی و معشوقه گزیدیم چه باک           چون عاقبت  کـــــار  چنین  خواهد بود

                                              **********

یادش گرامی باد.

سالروزشهادت فاطمه زهرا(ع)

27 اردیبهشت برابربا سوم جمادی الثانی سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.درموردتاریخ شهادت آن حضرت حدود ده قول ونظروجودداردکه همگی آنها تاریخ شهادت را از روی تعدادروزها یا ماههای فاصله میان رحلت پدربزرگوارش حضرت محمد(ص) و شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)حساب کرده و ذکر نموده‏اند. 

پدرحضرت فاطمه زهرا(س) ، حضرت محمد (ص) پیامبربزرگ اسلام و مادرش حضرت خدیجه(ع) ، وهمسرش حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) است . او همچنین مادر بزرگانی همچون حضرت امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع) وحضرت زینب کبری (ع)است.

نامهای دیگر آنحضرت ،صدیقه، بتول ،مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه ، محدثه و زهراء است.

فاطمه (ع) در سال پنجم پس از بعثت و در روز 20 جمادی الثانی در مکه به دنیا آمد.

سوره " إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ . فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ . إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ." یعنی: ما تو را (چشمه)کوثر دادیم. پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى کن. همانا دشمنت‏ خودش بى‏تبار و دُم بریده خواهد بود." درشأن آنحضرت نازل گردید. 

 

کنیه‌های فاطمه (علیها السلام) نیز عبارتند از ام الحسین، ام الحسن، ام الائمه، ام ابیها و...

ام ابیها به معنای مادر پدرش می‌باشد و رسول اکرم (ص) خود دخترش را با این وصف می‌ستود؛ این امر حکایت از آن دارد که فاطمه (ع) بسان مادری برای رسول خدا(ص) بوده است. تاریخ نیز گواه خوبی بر این معناست؛ چه هنگامی که فاطمه(ع) در خانه پدر حضور داشت و پس از وفات خدیجه (ع) غمخوار پدر و مایه پشت گرمی و آرامش رسول خدا(ص) بود.

حضرت فاطمه(ع) بسیارموردتوجه،علاقه واحترام رسول خدا(ص)قرارداشت.رسول خدا(ص) حضرت زهرا(ع) را به بیانهای مختلف موردتجلیل قرارداده است که باتوجه به اینکه خداونددرموردرسولش می فرماید"ولایَنطِقُ عَنِ الهَوی اِن هُوَ اِلّا وَحیٌ یُوحی"یعنی پیامبر(ص) چیزی ازروی هوی وهوس نمی گویدبلکه آنچه می گویدوحیی است که براو الهام می شود.بنابراین تعریف وتمجیداو ازدخترش نمی تواندبراساس صرفا"علاقه پدر وفرزندی باشدبلکه حضرت زهرا(ع) شایستگیهایی داردکه مستحق تمجید رسول خدا(ص) قرارمیگیرد.برخی ازتعابیر پیامبر(ص)ازحضرت زهرا(ع) براساس روایات مورداتفاق سُنی وشیعه بشرح زیراست:

"پدرش به فدایش باد" ، "فاطمه پاره تن من است هر کس او را بیازارد مرا آزرده است." ،"من بوی بهشت را از او استشمام می‌کنم." ،"فاطمه سرور زنان جهانیان است".،"فاطمه سرورزنان جهانیان ازاولین وآخرین است". وغیره. 

در زمان حیات فاطمه زهرا(ع) و پس از رحلت پیامبربزرگ اسلام واقعه سقیفه بنی ساعده و رویدادحمله به خانه فاطمه(ع) رخ داد که درواقعه اخیر حضرت زهرا(ع) آسیب دیدوبنابرروایات باعث شهادت آن حضرت گردید.

بزرگداشت فردوسی طوسی

۲۵ اردیبهشت ماه روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی است. حکیم ابوالقاسم منصور بن حسن فردوسی طوسی، حماسه سرای بزرگ ایران و یکی از شاعران مشهور عالم و ستاره در خشنده آسمان ادب فارسی و از مفاخر نامدار ملت ایرانست. اودر روستای باژ از روستاهای ناحیه طابران یا (طبران) طوس ، یعنی همانجا که امروز آرامگاه اوست، حدود سال ۳۱۹هجری شمسی (۳۲۹ – ۳۳۰ هجری قمری)، در خانواده ای از طبقه دهقانان چشم به جهان هستی گشود.چنان که می دانیم "دهقانان" یک طبقه از مالکان بودند که در دوره ی ساسانیان (و چهار پنج قرن اول از عهد اسلامی) در ایران زندگی می کردند و یکی از طبقات اجتماعی فاصل میان طبقه کشاورزان و اشراف درجه اول را تشکیل می دادند.فردوسی به خاطر تعلق به طبقه دهقانان، از تاریخ ایران وسرگذشت نیاکان خویش آگاهی داشت، به ایران عشق می ورزید، به ذکر افتخارات ملی علاقه داشت. وی از خاندانی صاحب مکنت و ملک واملاک بود و به قول نظامی عروضی صاحب چهار مقاله، در دیه باژ «شوکتی تمام داشت و به دخل آن ضیاع از امثال خود بی نیاز بود» . ولی این بی نیازی پایدار نماند ؛ زیرا او همه سودهای مادی خود را به کناری نهاد و وقتی تاریخ میهن خود و افتخارات گذشته آن را در خطر نیستی و فراموشی یافت زندگی خود را به احیاء تاریخ گذشته مصروف داشت و از بلاغت و فصاحت معجزه آسای خود در این راه یاری گرفت . از تهیدستی نیندیشید، سی سال رنج برد، و به هیچ روی، حتی در مرگ پسرش، از ادامه کار باز نایستاد، تا شاهکارش شاهنامه را با همه ی رونق و شکوه و جلالش، جاودانه برای ایرانی که می خواست جاودان باشد، باقی گذارد.   

 

فردوسی پس از آگاهی یافتن از مرگ دقیقی و نیمه کاره ماندن گشتاسب‌نامهاش (که به زمان زندگانی زرتشت می‌پردازد) به نگاشته شدن شاهنامه ابومنصوری -که نوشتاری بوده و نه سروده و بُن مایه «دقیقی» در سرودن گشتاسب‌نامه بوده‌است- پی برد و به دنبال آن به بخارا پایتخت سامانیان "تختِ شاهِ جهان" رفت تا آن را بیابد و بازمانده آن را به چامه در آورد.

شاهنامه پر آوازه ترین سروده فردوسی و یکی از بزرگ ترین نوشته‌های ادبیات کهن فارسی می‌باشد. فردوسی برای سرودن آن نزدیک به پانزده سال -بر پایه شاهنامهٔ ابومنصوری- تلاش نمود ، و سر انجام آن را در سال ۳۷۲ خورشیدی به پایان رساند.

تاریخ وفات فردوسی بدرستی روشن نیست ولی بین سالهای ۳۹۸ تا ۴۰۳ هجری شمسی نوشته اند.یادش گرامی باد.

بزرگداشت شیخ کلینی

نوزدهم اردیبهشت برابربا24جمادی الاول روزبزرگداشت شیخ کُلینی صاحب مجموعه کتاب معروف الکافی است که یکی از کتابهای چهارگانه مشهور مرجع فقه وحدیث شیعه دوازده امامی می باشد. محمدابن یعقوب کُلینی درروستای(کُلین) روستایی در 38 کیلومتری شهر ری متولد شد و تاریخ حیات او با غیبت صغری همراه شد .عصر کُلینی را بایدعصر حدیث نامید. زیرا نهضتی که برای فراگیری و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسرممالک اسلامی را فرا گرفته بود. تلاش اهل سنت در این عصر به قدری چشمگیر بود که می توان گفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر که زمانش به حدود تقریبی یکقرن می رسد کتابهای شش گانه حدیثی اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.محمدابن یعقوب کُلینی دراین عصربه نوشتن مجموعه کتاب الکافی که شامل اصول کافی (دو جلد) ، فروع کافی (پنج جلد) و روضه کافی (یک جلد) است و در بردارنده شانزده هزار و یکصد و نود و نه (16199) حدیث ازپیامبر اسلام (ص) وائمه معصومین علیهم السلام می باشد همت گماشت ودر طی بیست سال تلاش ‍ خستگی ناپذیر به تاءلیف این اثر جاودانه پرداخت.این مجموعه ازجمله مهمترین ونفیس ترین کتابهای چهارگانه مرجع شیعه است.سه کتاب مرجع دیگرشیعه عبارتنداز:مَن لایحضُرُه ُالفقیه(یعنی کسی که فقیه نزداوحضورندارد) تألیف ابوجعفر محمد ابن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق و الاِستبصار و  تهذیب الاحکام هردو تألیف شیخ طوسی .

آثاردیگرکُلینی عبارتنداز: کتاب تفسیر الرؤی ،کتاب الرّجال ،کتاب الرّدّ علی القرامطة ، کتاب الرّسائل (رسائل ائمه علیهم السلام) ، کتاب ما قیل فی الائمه من الشعر

شیخ کلینی پس ازهفتاد سال زندگی سرانجام در ماه شعبان سال 329 ه.ق وفات یافت .یادش گرامی باد.

روزبزرگداشت شیخ صدوق

پانزدهم اردیبهشت روزبزرگداشت شیخ صدوق است. شیخ صدوق با عنوان کامل ابوجعفر محمد بن علی ابن بابُویه قمی ، از علمای شیعه در قرن ۴ هجری قمری و از بزرگان علم حدیث است. او در سال ۳۰۵ هجری قمری در شهر قم متولد شد. تولدش با آغاز نیابت حسین بن روح نوبختی سومین نائب خاص امام زمان(عج) هم زمان بوده‌است.

پدر شیخ صدوق ، علی بن الحسین ابن موسی ابن بابویه قمی ، از فقهای بزرگ شیعه و در زمان امام حسن عسگری و امام زمان می‌زیسته و مورد احترام آن امامان بوده‌است.خاندان شیخ صدوق (ابناءبابویه )تقریباهمگی ازبزرگان فقهاواهل حدیث بوده اند.علاوه برپدرش ، برادرش حسین ابن علی ابن حسین ابن موسی ابن بابویه نیزازعالمان ومحدثان برجسته بوده است.شیخ صدوقدر سال ۳۸۱ ه.ق دعوت حق را لبیک گفت و در شهر ری دیده از جهان فرو بست. پیکرش درنزدیکی مرقد حضرت عبدالعظیم مدفون گردید.

امروزه آرامگاهش به نام گورستان ابن بابویه در شهر ری مشهور و مورداحترام مردم است. 

یادش گرامی باد.

سالروزشهادت استادمطهری وروزمعلم

روز12اردیبهشت سالروزشهادت استاد شهید مرتضی مطهری است واین روز به یادبود این معلم شهید روز معلم نام گرفته است.ضمن آرزوی شادی روح آن شهیدبزرگوارروزمعلم نیز بر همه معلمان دلسوزوآنان که با عشق وعلاقه وازخودگذشتگی به آموزش کودکان،نوجوانان وجوانان این مرزوبوم مشغولندمبارک باد.

مطهری تحصیلکرده حوزه علمیه وهمچنین استاد دانشگاه بود.اومتکلمی بودکه هم درفلسفه دست داشت وهم با مشربهای عقیدتی وسیاسی روز آشنابودوهم دربسیاری ازموضوعاتی که درذهن جوانان وروشنفکران زمان خودمطرح بودبه پاسخگویی پرداخت. 

شهیدمطهری در روز13بهمن 1298 شمسی درقریه فریمان ازتوابع مشهددیده به جهان گشود. بعد از تحصیلات ابتدائی در سن دوازده سالگی عازم مشهد مقدس شد و دوران مقدماتی تحصیلات فقهی را به پایان برد و در سال 1316 شمسی رهسپار حوزه علمیه قم گردید. در حوزه سالها از محضر اساتید متعدد آیات عظام: محقق داماد، آیت الله یثربی، آیت الله حائری، آیت الله بروجردی و رهبر کبیر انقلاب امام خمینی دروس خارج فقه و اصول و علوم متداوله را به پایان برد و چون عشق و علاقه به دروس حکمت و فلسفه و اخلاق داشت سالها علوم عقلی و اخلاق را از حضور رهبر کبیر انقلاب اسلامی و علامه طباطبائی رحمةالله علیه به خوبی فرا گرفت و خود در علوم عقلی و نقلی مهارت یافت. 

استاد مطهری دانشمندی خوش اخلاق، متین و پرحوصله و بردبار و با ابهت بود. همیشه به یاد خدا بود. به قرآن و نهج البلاغه احاطه زیادی داشت. به انجام نوافل و مستحبات مقید بود. دانشمندی زاهد و متواضع بود.

یکی از ویژگیهای شهیدمطهری تلاش برای شناخت نیازهای روحی وعاطفی جوانان وطیف تحصیلکرده دانشگاهی وکوشش برای پاسخگویی به  این نیازهابود واین موضوع ازنوع ایرادسخنرانیهاوکتابهایی که تألیف نمود آشکاراست.همچنین او بشدت با التقاط اسلام با سایر مشربهای فلسفی وعقیدتی که توسط برخی دانشگاهیان وگروههای سیاسی انجام می شدمبارزه می کرد.اوسخنرانیها ی مذهبی وآثارقلمی زیادی ازخودبه یادگار گذاشته است .او تألیفات ارزشمندی را ازخودبجاگذاشت.امام خمینی درمورد او با این مضمون اظهارنظرکرد:"ایشان شایدتنهاکسی است که می توانم بگویم آثارش بلا استثنا خوب است". ازجمله آثاراو می توان موارد زیر را نام برد:

1ـ اصول فلسفه و روش رئالیسم در چهار جلد 2ـ خدمات متقابل اسلام و ایران 3ـ جاذبه و دافعه علی علیه السلام 4ـ سیری در نهج البلاغه 5ـ نظام حقوق زن در اسلام 6ـ عدل الهی 7ـ قیام و انقلاب مهدی 8ـ انسان و سرنوشت 9ـ وحی و نبوت 10ـ ختم نبوت 11ـ پیامبر امی 12ـ امامت و رهبری 13ـ مسئله حجاب 14ـ انسان و ایمان 15ـ انسان در جهان بینی اسلام 16ـ جهان بینی توحیدی 17ـ خورشید دین هرگز غروب نمی کند 18ـ زندگی جاوید یا حیات اخروی 19ـ بیست گفتار 20ـ ده گفتار 21ـ علل گرایش به مادیگری 22ـ مقالات فلسفی 23ـ کلیات علوم اسلامی 24ـ انسان کامل 25ـ کتاب جهاد 26ـ شناخت قرآن 27ـ سیرۀ نبوی 28ـ جامعه و تاریخ 29ـ عرفان حافظ 30ـ داستان و راستان و غیره.

سرانجام این استاد دانشمند در تاریخ یازدهم اردیبهشت 1358 شب هنگام بدست گروه تروریستی فرقان مورد اصابت گلوله قرارگرفت ودرنیمه شب دوازدهم اردیبهشت 1358به شهادت رسید.روحش شادباد.

بزرگداشت سعدی شیرازی

اول اردیبهشت ماه روزبزرگداشت سعدی شیرازی است. 

 شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی یکی ازنام آورترین شاعران،غزلسرایان وسخنوران ایران است. او در شیراز زا ده شد.ولادتش راسال ۶۰۶ وتاریخ وفاتش را سال ۶۹۱ هجری قمری نوشته اند. سعدی در حدود ۶۲۰ یا ۶۲۳ قمری از شیراز به مدرسهٔ نظامیهٔ بغداد رفت و در آنجا از آموزه‌های امام محمد غزالی بیشترین تأثیر را پذیرفت (سعدی در گلستان غزالی را «امام مرشد» می‌نامد). غیر از نظامیه، سعدی در مجلس درس استادان دیگری از قبیل شهاب‌الدین عمر سهروردی نیز حضور یافت و در عرفان از او تأثیر گرفت.این شهاب الدین عمر سهروردی را نباید با شیخ اشراق، یحیی سهروردی، اشتباه گرفت.معلم احتمالی دیگر وی در بغداد ابوالفرج بن جوزی (سال درگذشت ۶۳۶) بوده‌است که در هویت اصلی وی بین پژوهندگان (از جمله بین محمد قزوینی و محیط طباطبایی) اختلاف وجود دارد.

پس از پایان تحصیل در بغداد، سعدی به سفرهای گوناگونی پرداخت که به بسیاری از این سفرها در آثار خود اشاره کرده‌است. مسلم است که اوبه عراق، شام و حجاز سفر کرده است و شاید از هندوستان، ترکستان، آسیای صغیر، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین، یمن و آفریقای شمالی هم دیدار کرده باشد.

سعدی در حدود ۶۵۵ قمری به شیراز بازگشت و در خانقاه ابوعبدالله بن خفیف مجاور شد. در دوران ابوبکربن سعدبن زنگی حاکم فارس شیراز پناهگاه دانشمندانی شده بود که از دم تیغ تاتار جان سالم بدر برده بودند. در دوران این حاکم سعدی مقامی ارجمند در دربار به دست آورده بود. در آن زمان ولیعهد مظفرالدین ابوبکر به نام سعد بن ابوبکر که تخلص سعدی هم از نام او است به سعدی ارادت بسیار داشت. سعدی بوستان را که سرودنش در ۶۵۵ به پایان رسید، به نام ابوبکر سعد کرد. هنوز یکسال از تدوین بوستان نگذشته بود که در بهار سال ۶۵۶ دومین اثرش گلستان را بنام ولیعهد سعدبن ابوبکر بن زنگی نگاشت و خود در دیباچه گلستان می‌گوید. هنوز از گلستان بستان یقینی موجود بود که کتاب گلستان تمام شد.

سعدی در خانقاهی که اکنون آرامگاه اوست و در گذشته محل زندگی او بود، به خاک سپرده شد که در ۴ کیلومتری شمال شرقی شیراز، در دامنه کوه فهندژ، در انتهای خیابان بوستان و در کنار باغ دلگشا است.

از سعدی، آثار بسیاری در نظم و نثر برجای مانده‌است که عبارتنداز:

1-       بوستان: کتابی‌است منظوم در اخلاق.

2-       گلستان: کتابی‌است به نثر مسجع

3-       دیوان اشعار: شامل غزلیات و قصاید و رباعیات و مثنویات و مفردات و ترجیع‌بند و غیره (به فارسی) و چندین قصیده و غزل عربی.

4-       رسائل نثر: شامل :کتاب نصیحةالملوک ، رساله در عقل و عشق ، الجواب ، مطالبی در تربیت یکی از ملوک ، مجالس پنجگانه

      5-هزلیات : بخش بسیار کوچکی از دیوان سعدی را تشکیل می‌دهد. هزلیات سعدی شامل سه بخش است. تعدادی قطعات پراکنده و دو حکایت به نظم (شعر)، فصل اول آنرا تشکیل می‌دهد. بخش دوم که به نثر است، المجالس فی الهزل و المطایبات نام دارد که خود شامل سه مجلس شبیه وعظ است که به طنز و هزل آمیخته است. بخش سوم یا المضحکات شامل لطیفه هایی به نثر زیبای سعدی است. 

   بوستان وگلستان ازمعروفترین آثارسعدی است.بوستان دارای ده باب بنامهای:

1. عقل و تدبیر و رای
2. احسان
3. عشق و مستی و شور
4. تواضع
5. رضا
6. قناعت
7. عالم تربیت
8. شکر بر عافیت
9. توبه و راه صواب
10. مناجات و ختم کتاب

است.گلستان نیزکتابی است به نثرمسّجع و در هفت باب بنامهای «سیرت پادشاهان»، «اخلاق درویشان»، «فضیلت قناعت»، «فوائد خاموشی»، «عشق و جوانی»، «ضعف و پیری»، «تأثیر تربیت»، و «آداب صحبت» نوشته‌است.

غزلیات سعدی نیزدر چهار کتاب طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم گردآوری شده‌است.

برخی ازغزلیات سعدی از اینجا قابل مطالعه است.

زندگینامه علامه اقبال لاهوری

 

علامه محمد اقبال لاهوری ، شاعر، فیلسوف، سیاستمدار و متفکر مسلمان هندی(پاکستانی کنونی) در۹ نوامبر ۱۸۷۷ میلادی درسیالکوت ازتوابع پنجاب پاکستان بدنیا آمد. نیاکان او از قبیله سپروی برهمنان کشمیر بودند و در سده هفدهم میلادی، حدود دویست سال پیش از تولد او، اسلام آورده بودند. پدر او مسلمانی دیندار بود. اقبال قرآن را در یکی از مساجد سیالکوت آموخت و دوران راهنمایی و دبیرستان خود را در اسکاچ‌میشن کالج (Scotch Mission College) گذراند. تحصیلات او در رشته فلسفه در دانشگاه لاهور آغاز شد و مدرک کارشناسی ارشد فلسفه را در سال ۱۸۹۹میلادی با رتبه اول از دانشگاه پنجاب دریافت کرد. وی سپس از دانشگاه کمبریج و دانشگاه مونیخ مدرک دکترای خود را در رشتهٔ فلسفه گرفت.

اقبال در دورهٔ کارشناسی ارشد با توماس آرنولد ارتباط نزدیکی پیدا کرد و در اروپا نیز با ادوارد براون و نیکلسون مراودات علمی داشت.

اقبال دارای روحیه ضداستعماری بودوبا محمدعلی جناح همکاری نزدیک داشت. وی از پیش‌نویس قانون اساسی که محمد علی جناح برای احقاق حقوق مسلمانان هند نوشته بود حمایت کرد. او در ۱۹۳۰ به عنوان رئیس اتحادیه مسلمانان در الله آباد هند و سپس در ۱۹۳۲ در لاهور انتخاب شد. اقبال نخستین کسی بود که موضوع یک کشور مستقل را برای مسلمانان هند مطرح کرد که در نهایت منجر به ایجاد کشور پاکستان شد. وی در این کشور به طور رسمی «شاعر ملی» خوانده می‌شود.

اقبال یکی از نامورترین و سرشناس‌ترین شاعرپارسی‌گوی غیرایرانی در ایران است که نظیر شاعر بزرگی همانند بیدل دهلوی پذیرش ویژه‌ای در ایران یافته‌است.با اینکه زبان اصلی او اردو بود ولی از کل ۱۲ هزار بیت شعری که سروده ‌است ۷۰۰۰ بیت آن فارسی است. دکترشریعتی در جائی وی را ایرانی ترین خارجی و شیعه ترین سُنّی خطاب کرده‌است. تز دکترای وی مربوط به سیر حکمت در ایران بوده‌است .اقبال آرزو داشت تهران روزی جایگاه ژنو در اروپا را پیدا کند. شاید بنیادی‌ترین دلیل شهرت اقبال در ایران چهرهٔ مذهبی او باشد چون بار نخست از سوی مذهبی‌ها(مانند شهیدمطهری ودکترشریعتی) شناسانده شد. اقبال بی‌گمان دلبستگی فراوانی به ایران داشته‌است بطوریکه دریکی از اشعارش بامطلع " چون چراغ لاله سوزم درخیابان شما". این موضوع را نشان میدهد.اوضمن اینکه دانشمند،شاعر وفیلسوف بزرگی بودوبافرهنگ اروپا آشنایی کامل داشت ولی درعین حال فردی بسیارمذهبی ومتدیّن ومخالف شدید تقلیدکورکورانه ازغرب بود. 

او وحدت امت اسلامی را فریادمی زد واز اینکه امت اسلام همدم ولی باهم بیگانه اند می نالید و می خواست اوراق پراکنده جامعه اسلامی را شیرازه بندد.اوبودکه علیرغم سُنّی بودنش می گفت:"رمزقرآن ازحسین آموختیم". او بود که بخوبی لااله الا الله را درشعرش معنا کرد.او بود که نقش آرزو و آرمان را در رشد وجودی انسان بسیارموءثر می دانست.او به نقش مبارزه در پرورش انسانی معتقد بود.همچنین درشعرش ناپختگی را مذمت کرده است. اوکسی بود که برهرمسلمان نهیب می زدکه ای مسلمان "ازخواب گران خیز"ویکی از پیشگامان بیداری اسلامی بود.

روزبزرگداشت پروین اعتصامی

25 اسفندماه روزبزرگداشت پروین اعتصامی شاعره پرآوازه ایرانی است. نام اصلی او رخشنده اعتصامی ومشهور به پروین اِعتِصامی (۱۲۸۵–۱۳۲۰)است.

پروین اعتصامی در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ خورشیدی در شهر تبریز به دنیا آمد. پدرش یوسف اعتصامی آشتیانی (اعتصام‌الملک) از سکنه شفت گیلان و اصالتاً آشتیانی بود و مادرش اختر فتوحی (درگذشتهٔ ۱۳۵۲) از اهالی آذربایجان بود. پروین تنها دختر خانواده بود و چهار برادر داشت.

اعتصام‌الملک، پدر پروین از نویسندگان و مبارزان دوران مشروطه بود. او در سال ۱۲۹۱ به همراه خانواده‌اش از رشت به تهران مهاجرت کرد؛ به همین خاطر پروین از کودکی با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار آموخت. در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی را زیر نظر معلمان خصوصی در منزل و زبان انگلیسی را در مدرسه آمریکایی‌ها فراگرفت. 

پروین در نوزده تیر ماه 1313 با پسر عموی خود ازدواج کرد. شوهر پروین از افسران شهربانی و هنگام وصلت با او رئیس شهربانی در کرمانشاه بود. اخلاق نظامی او با روح لطیف و آزاده پروین مغایرت داشت. سرانجام این ازدواج ناهمگون به جدایی کشید و پروین پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه شوهر با گذشتن از کابین طلاق گرفت. در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ در زمان ریاست دکتر عیسی صدیق بر دانشسرای عالی، پروین به عنوان مدیر کتابخانهٔ آن، مشغول به کار شد.

پروین به تشویق ملک‌الشعرای بهار در سال ۱۳۱۵ دیوان شعرخود را که شامل قصائد ، مثنویات ، تمیثلات و مقطعات است منتشر کرد. پروین اعتصامی عاقبت در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ خورشیدی در سن ۳۵ سالگی بر اثر ابتلا به بیماری حصبه در تهران درگذشت و در حرم فاطمه معصومه(علیهاالسلام) در قم در مقبرهٔ خانوادگی به خاک سپرده شد. دیوان پروین، شامل ۲۴۸ قطعه شعر می‌باشد، که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب قطعات ادبی است که مضامین اجتماعی را با دیدهٔ انتقادی به تصویر کشیده‌است. 

نمونه ای ازاشعارپروین بنام مناظره شاهدوشمع بشرح زیراست: 

شاهدی گفت بشمعی کامشب	در و دیــــــــــوار، مـــــــزین کردم
دیشب  از شوق، نخفتم یکــــدم	دوختم جامــــــــــه و بر تن کردم
دو سه گوهـــــر ز گلوبندم ریخت	بستم  و باز بگــــــــــــردن کردم
کس ندانست چه سحـــــرآمیزی	به  پـــــرند، از نخ و سوزن کردم
صفحه‌ی کارگه، از سوسن و گل	بخوشی چون صف گلشن کردم
تو بگــــــــرد هنـــر من نرســــی	زانکــــه من بذل سر و تن کردم
شمع خندید کــه بس تیره شدم	تا ز تاریکیت  ایمــــــــــــن کردم
پـــی پیوند گهـــــــرهای تو، بس	گهــــــــــر اشک بدامــــن کردم
گـــــریه‌ها کردم و چون ابر بهـــار	خدمت  آن گل و  سوسن کردم
خوشم از سوختن خویش از آنک	سوختــــم، بزم تـو روشن کردم
گــــر چه یک روزن امیــــــد نماند	جلـــــــــوه‌ها بر در و روزن کردم
تا تو آســــــوده‌روی در ره خویش	خــــوی با گیتـــــی رهزن کردم
تا فــــــــــروزنده شود زیب و زرت	جـــان ز روی و دل از آهن کردم
خرمن عمـــــر من ار سوخته شد	حاصل شوق تــــو، خرمن کردم
کارهائیـــکه شمـــــردی بــــر من	تو نکردی، همـــــه را من کردم

روزبزرگداشت سیدجمال الدین اسدآبادی

18اسفندماه روز بزرگداشت سیدجمال الدین اسدآبادی یکی ازپیشروان بیداری اسلامی دربین کشورهای اسلامی است. سید جمال‌الدّین اسدآبادی (متولدآبان۱۲۱۷ خورشیدی معادل شعبان ۱۲۵۴ قمری یا ۱۸۳۸ میلادی در اسدآباد همدان ایران ودرگذشته1314هجری قمری یا ۱۸۹۷ میلادی) که از او با نام‌های جمال‌الدین الافغانی و سید محمد بن صفدر الحسین نام برده می‌شود. اندیشمند سیاسی و مبلغ اندیشه اتحاد اسلام بود. وی همچنین از اولین نظریه پردازان اصولگرایی اسلامی محسوب می‌شود. 

اطلاعات اندکی درباره محل تولد و خانواده وی در دست است و محل تولد او همیشه محل اختلاف بوده‌است. با وجود لقب «افغانی» که او خود را با آن معرفی می‌نمود و با آن شناخته شده بود، وی ایرانی و شیعه و از مردم اسدآباد همدان بود^.هرچند گروهی معتقدند که وی حنفی مذهب و از مردم اسعدآباد مرکز ولایت کُنَر افغانستان است. گمان می‌رود که سیدجمال‌الدین صلاح نمی‌دانسته کسی به هویت وی پی ببرد به طوری که گاهی به جای اسدآبادی، اسعدآبادی امضا می‌نموده است.شیخ محمد عبده مصری شاگرد سید جمال الدین و مترجم کتاب نیچریه وی به زبان عربی، در مقدمه ترجمه کتاب می‌نویسد، سید جمال الدین ایرانی بود ولی به دو علت خود را افغانی معرفی می‌نمود: اول اینکه بتواند در کشورهای عربی خود را سُنّی معرفی کند و به هدف‌هایش برسد. دوم اینکه خود را از دست مقررات سختی که دولت ایران برای اتباعش در خارج قرار داده بود برهاند.

سیدجمال الدین اسدآبادی که هدف اصلی اش در تمام عمر، اتحاد اسلام و وحدت مسلمین بوده، بعد از سالیان متمادی فعالیت و تلاش، می‌توان عنوان داشت که در چند مورد تحول و انقلابی آفرید.

·         به فراموشی سپردن مایه‌های اختلاف و موارد نزاع میان سُنّیان و شیعیان با طرح مبارزه با استعمار و استبداد و تلاش در احیای اسلام و عزت مسلمین .

·         انتقال بعضی نظرات کلیدی تشیع به برخی علمای تسنن و تسرّی به حوزه‌های بزرگی چون الازهر مصر.

·         ترویج نوعی ملی گرایی مثبت، که در عین وحدت مسلمین، به حفظ استقلال ملی در سرزمین‌های اسلامی در برابر استعمار مربوط می‌شود.

در مجموع آنچه از اندیشه‌های وی پس از سالها تلاش به عنوانی میراثی باقی ماند را می‌توان چنین برشمرد.

·         اعتقاد به توانائیهای ذاتی دین اسلام، برای رهبری مسلمانان و تأمین نیرومندی و پیشرفت آنان .

·         مبارزه با روحیهٔ تسلیم، گوشه نشینی و بی حرکتی.

·         بازگشت به منابع اصیل اندیشه اسلامی.

·         تبیین تعالیم اسلام به زبان روز و فراخواندن مسلمانان به یادگیری علوم جدید .

·         مبارزه با استعمار و استبداد، به مثابه نخستین گام در راه نوزایی اجتماعی و فکری مسلمانان.

·         تلاش در راه گسترش حضور روحانیت در مبارزات سیاسی و برداشتن مرزهای موهوم بین دیانت و سیاست بویژه در جوامع اهل تسنن.

سیدجمال الدین از اینکه عمده تلاشهای خودرا صرف اصلاح سلاطین وحاکمان کشورهای اسلامی نمود وکمتربه مردم متکی شد خودش را اینگونه نقد می کند:

"افسوس می‌خورم از اینکه کِشته‌های خود را ندرویدم... ای کاش من تمام افکار خود را در مزرعه مستعد افکار ملت کاشته بودم. چه خوش بود تخم‌های بارور و مفید خود را در زمین شوره زار سلطنت فاسد نمی‌نمودم. آنچه در آن مزرعه [مردم] کاشتم به ثمر رسید و هر چه در این کویر [سلاطین و نخبگان حکومتی] غرس نمودم فاسد گردید."

یادش گرامی باد.