Atyabi Weblog/وب نگاری اطیابی

این وب نگاری درمورد موضوعات گوناگون می باشد.

Atyabi Weblog/وب نگاری اطیابی

این وب نگاری درمورد موضوعات گوناگون می باشد.

عیدغدیربزرگترین عیداسلامی

عید غدیر بزرگترین عید اسلامى

«اللهم فکما جعلته عیدک الاکبر و سمیته فى السماء یوم العهد المعهود و فى الارض یوم المیثاق المأخوذ و الجمع المسؤول (1) صل على محمد و آل محمد و اقرر به عیوننا.» (خدایا، چنانکه این روز را بزرگترین عید خود قرار دادى، [آن را] در آسمان روز پیمان و در زمین روز میثاق و جمع مورد بازپرسى نام نهادى، بر محمد و آل محمد(ص) درود فرست و چشمان ما را بدان روشن فرما).

تقدیر الهى بر این قرار گرفت که «غدیر» به ابدیت بپیوندد، و جلوه‏اى از آیات الهى و تجسمى از تاریخ جاودانه اسلام شود. گویا «برکه خم» به پاس سالیان طولانى خزانه‏دارى بارانهاى رحمت الهى و آبرسانى به زائران حرم، اینک باید پایگاه ریزش کلام الهى و قله کمال دین شود. غدیر دیگر برکه‏اى کم‏آب نیست که به آبهاى سرزمین «رابغ» نیازمند باشد . بلکه در پرتو آن فروغ آسمانى، خود به چشمه‏سار زمزم و کوثر پیوسته، آب گواراى عدالت و پاکى از مولود کعبه و فرزند «زمزم» و «صفا» گرفته است. غدیر از هنگامى که نظاره‏گر جلوه زیباى وصایت و جانشینى على ـ علیه السلام ـ بر دستان پر مهر و سراسر رحمت خاتم رسولان(ص) شد، دیگر نقطه‏اى پست در جغرافیاى جحفه نیست، پرچم عدالت علوى است که بر بام بلند تاریخ افراشته شده است. غدیر اینک بزرگترین و دل‏انگیزترین هدیه آسمان «امامت» را به آدمیان ارزانى مى‏دارد. بدین‏گونه غدیر، سرزمینى مقدس شد و روز هجدهم ذى‏حجه بزرگترین عید اسلامى؛ و چنان شد که امام صادق ـ علیه السلام ـ در باره‏اش فرمود: «و ان یوم غدیر خم بین الفطر و الاضحى و الجمعة کالقمر بین الکواکب» روز غدیر خم در میان اعیاد «فطر» و «قربان» و «جمعه»، بسان ماه در میان ستارگان، مى‏درخشد. (2) در این نوشتار بر «عیدک الاکبر»، که در دعاى روز غدیر آمده است، درنگ مى‏کنیم؛ و عید بودن این روز بزرگ را در سنت پیامبر و عترت معصومش جویا مى‏شویم و مشاهده مى‏کنیم که شیعه در برگزارى جشن غدیر، بسان دیگر معتقدات خویش، پایبند وحى الهى و سر سپرده سنت رسول گرامى(ص) است.

عید غدیر، سنت نبوى

زنده نگهداشتن شعائر الهى رسالتى است که مرزبانان عقیده و ایمان همواره بر آن تأکید داشته‏اند. چرا که تقواى دلها و پاکى جانها در گرو بزرگداشت آن است، در قرآن کریم مى‏خوانیم : «و من یعظم شعائر القلوب فانها من تقوى القلوب». (3)

جوامع بشرى نیازمند یادآورى و حضور دایم هویت‏هاى فرهنگى و اصالتهاى معنوى است. رسول گرامى اسلام در این امر پیشقدم شد و با عمل خویش راه جامعه اسلامى را روشن ساخت. یکى از دلائل عید بودن غدیر، حدیث «هنئونى» است.

این حدیث در منابع اهل سنت نیز با اسناد و عبارات مختلف ذکر شده است. بزرگانى چون احمد ابن‏حنبل، پیشواى حنبلیان، در صفحه 281، جلد چهارم مسند، و حافظ ابوجعفر محمد ابن‏جریر طبرى در صفحه 428 جلد سوم تفسیر خویش، از این روایت یاد کرده‏اند در نقل حافظ ابو سعید چنین آمده است: «ثم قال النبى(ص) هنئونى هنئونى، ان الله تعالى خصنى بالنبوة و خص اهل بیتى بالامامة؛» پیامبر گرامى فرمود: به من تبریک بگویید، به من تبریک بگویید، زیرا خداوند مرا به پیامبرى و اهل بیتم را به امامت ممتاز ساخته است. (4)

در روایت دیگرى یکى از مورخین اهل سنت پس از ذکر حدیث غدیر چنین آورده است: ثم جلس رسول الله(ص) فى خیمة تخص به و امر امیرالمؤمنین(ع) ان یجلس فى خیمة أخرى و أمر اطباق الناس بأن یهنئوا علیا ـ علیها السلام ـ؛ سپس رسول گرامى(ص) در خیمه مخصوص خویش نشست و به امیرمؤمنان(ع)دستور داد که در خیمه دیگرى بنشیند و به مردم فرمان داد تا به حضور على ـ علیه السلام ـ رسیده، به آن حضرت تبریک بگویند.

این مورخ سپس مى‏نویسد: ولما فرغ الناس امر رسول الله(ص) امهات المؤمنین بان یسرن الیه و یهنئنه ففعلن؛ بعد از متفرق شدن مردم، پیامبر(ص) به همسران خویش دستور داد که به سوى على ـ علیه السلام ـ رفته، به آن حضرت تبریک بگویند، آنان نیز اطاعت کردند. (5)

دلیل دیگرى که بیانگر عید بودن روز غدیر در سنت پیامبر گرامى اسلام است خطبه‏اى است که امیرمؤمنان على ـ علیه‏السلام ـ در روز عید غدیر ایراد کرده است.

در اینجا قسمتى از آن را، که به وسیله یکى از غدیرشناسان معاصر ترجمه شده است. مى‏آوریم : امام رضا(ع) از پدران خویش نقل مى‏کند که در روزى از روزهاى خلافت على ـ علیه السلام ـ جمعه و غدیر به یک روز افتاده بود. امام در آن روز خطبه‏اى عجیب خواند و توحیدى شگفت گفت. آن حضرت در بخشى از سخنان خویش چنین فرمود: «ان الله تعالى جمع لکم معشر المؤمنین فى هذا الیوم عیدین عظیمین کبیرین لا یقوم احدهما الا بصاحبه...؛ خداى ـ عزوجل ـ در این روز براى شما دو عید فراهم کرد؛ دو عید بزرگ که یکى از این دو جز به آن دیگرى استوار نتواند بود».

سپس آن حضرت به داستان غدیر اشاره فرمود و ویژگیهاى روز غدیر را چنین برشمرد: ان هذا یوم عظیم الشأن فیه وقع الفرج و رفعت الدرج هو یوم الایضاح و الافصاح من المقام الصراح و یوم کمال الدین و یوم العهد المعهود و یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود... همانا امروز، روزى بس بزرگ است. در این روز گشایش در رسید، منزلت کسان که شایسته بودند بلندى گرفت و برهان خدا روشن شد. آرى، امروز روز روشن کردن حق و از مقام پاک «رهبر معصوم» به صراحت و «نص» سخن گفتن است، امروز روز کامل شدن دین است، امروز روز عهد و پیمان است، امروز روز گواهى و گواهان است، امروز روز نمایاندن بنیادهاى نفاق و انکار است. حضرت در آخر خطبه مى‏فرماید: و اذإ؛ تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم و تهانؤ النعمة فى هذا الیوم و لیبلغ الحاضر الغائب...

امرنى رسول الله(ص) بذلک، چون به یکدیگر رسیدید، همراه سلام، مصافحه کنید و نعمتى را که در این روز نصیبتان شده است به یکدیگر تبریک بگویید. باید این سخنان را آن که بود و شنید به آن که نبود و نشنید برساند و باید توانگران به سراغ مستمندان روند و قدرتمندان به دنبال ضعیفان؛ پیامبر(ص) مرا به این چیزها امر کرده است. (6)

اینجاست که به اهمیت این روز تاریخى و بزرگ بیشتر واقف مى‏شویم؛ روزى خجسته و مبارک که پیامبر(ص) به بزرگداشت آن دستور داده، آن را وظیفه همگانى نسلها برشمرده و خطابه و بزرگداشت این روز از جانب على ـ علیه السلام ـ در همین راستاست.

معصومین و بزرگترین عید اسلامى

امام صادق(ع) از پدران خویش نقل مى‏کند که، پیامبر(ص) فرمود: «یوم غدیر خم افضل اعیاد امتى و هو الیوم الذى امرنى الله تعالى ذکره فیه بنصب اخى على ابن‏ابیطالب علما لامتى یهتدون به من بعدى؛ روز غدیر خم برترین عیدهاى امت من است؛ و آن روزى است که خدا مرا به جانشینى على ـ علیه السلام ـ دستور داد تا نشانه‏اى براى امت من باشدو به وسیله او هدایت شوند. (7)

در روایت دیگرى امام صادق(ع) در پاسخ این پرسش که آیا براى مسلمین عیدى غیر از فطر و قربان هست فرمود: آرى، عیدى است که بزرگترین و شریفترین عیدهاست و آن روزى است که امیر مؤمنان به جانشینى پیامبر منصوب شد. (8) علاوه بر این از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: هو عید الله الاکبر و ما بعث الله عز و جل نبیا الا و تعید فى هذا الیوم؛ روز غدیر خم بزرگترین عید الهى است و خداوند متعال پیامبرى را مبعوث نکرد مگر اینکه این روز را عید گرفت. (9)

با توجه بدین حقایق در دعا و نیایشى که در این روز ذکر شده است، مى‏خوانیم: اللهم فکما جعلته عیدک الاکبر... صل على محمد و آل محمد؛ خدایا، چنانکه این روز را بزرگترین عید خود قرار دادى، بر محمد و آل محمد درود فرست. (10)

اولیاى الهى و معصومین ـ علیهم السلام ـ این روز را پاس مى‏داشتند و برنامه‏هایى براى بزرگداشت آن تدارک مى‏دیدند، که دو نمونه از آن را یاد آور مى‏شویم:

الف) مراسم اطعام از جانب امام مجتبى علیه السلام

مرحوم علامه مجلسى(ره) مى‏نویسد: روز عید غدیر با جمعه مصادف شده بود. امام على ـ علیه السلام ـ خطبه جمعه خواند و سپس حضرت با فرزندان و شیعیانش به منزل امام حسن ـ علیه السلام ـ جهت اطعامى که امام حسن برایشان تدارک دیده بود، رفت. (11)

ب) فیاض بن‏محمد بن‏طوسى که به سال 259 هجرى سخن مى‏گفت مى‏گوید: در یکى از سالها خدمت امام رضا ـ علیه السلام ـ رسیدم، دیدم امام رضا ـ علیه السلام ـ دوستان خویش را براى غدا خوردن نگه داشته و به خانه‏هاى آنان نیز طعام، هدیه، لباس و حتى انگشتر و کفش فرستاده است، آن بزرگوار وضعیت خدمتکاران و دوستانش را تغییر داده بودو با وسایلى، غیر از آنچه در روزهاى پیشین بود، از مهمانانش پذیرایى مى‏کرد. (12)

چرا غدیر، عید است؟

آیات قرآن کریم و گفتار معصومین ـ علیهم السلام ـ بیانگر عظمت و جایگاه رفیع امامت در اعتقادات اسلامى است. با نگاهى به آیات غدیر مى‏توان بخوبى رمز عید بودن این روز را دریافت بخشى از اشارات قرآن کریم و معصومان در این باره چنین است:

الف) امامت مکمل تبلیغ رسالت الهى است.

به اتفاق شیعیان و به نقل بسیارى ازاهل سنت آیه شریف تبلیغ جهت انتصاب على ـ علیه السلام ـ به جانشینى رسول گرامى(ص) نازل شد. این نکته هنگامى بود که ترس آشوب بود و احتمال تفرقه‏افکنى از جانب منافقین و افراد سست‏ایمان وجود داشت. وحى الهى به همه این نگرانیها خاتمه داد و با تأکید بر اهمیت موضوع، حفظ رسول گرامى(ص) از توطئه‏ها را نوید داد و فرمود: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک فان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس؛ اى پیامبر، آنچه از خدا بر تو نازل شده به مردم برسان که اگر نرسانى تبلیغ رسالت و اداى وظیفه نکرده‏اى و خدا تو را از [آزار] مردمان محفوظ خواهد داشت. (13)

علامه امینى 30 منبع از مدارک اهل سنت را برمى‏شمارد که همه آنها این آیه را با معرفى ولایت امیرمؤمنان على ـ علیه السلام ـ در ارتباط دانسته‏اند. جلال الدین سیوطى شافعى در تفسیر در المنثور، تفسیر فخرالدین رازى شافعى در شمار این منابع جاى دارند. (14)

نکته‏اى که از دقت در آیه، با استفاده از جمله «فما بلغت رسالته» مى‏توان فهمید این است که امامت در حدى از منزلت است که عدم معرفى آن با انجام ندادن وظیفه رسالت مساوى است.

ب) امامت مایه تکمیل دین است

دین مجموعه قوانین الهى است که براى اجراى آن به فردى که بتواند با تکیه بر دو عنصر ایمان و آگاهى موجب اجراى آن شود، نیاز دارد. دین کامل دینى است که این امر را از قبل پیش‏بینى کرده، براى آن برنامه داشته باشد. از این رو وقتى کفار احساس کردند با فوت عبدالله فرزند پیامبر گرامى(ص) جانشینى براى استمرار راهش وجود ندارد آن بزرگوار را «ابتر» و کارش را ناقص قلمداد کردند. (15)

بعد از انتصاب على(ع)، این آیه نازل مى‏شود و مى‏فرماید «الیوم اکملت لکم دینکم» امروز دین شما را کامل کردم. (16) امامت در جهت بیان احکام تکمیل‏کننده دین است؛ زیرا به مقتضاى روایتى، که از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده و پیامبر گرامى فرمود: من شهر علم هستم و على در آن شهر. هر که خواستار ورود به شهر حکمت است باید از راه على(ع) واردشود. (17)

امامت در جهت اجراى صحیح برنامه‏هاى دینى نیز تکمیل‏کننده دین است. از این رو پیشوایان پنجگانه اهل سنت مانند مسلم، مالک، بخارى، نسایى و ترمذى مى نویسند: وقتى طارق ابن‏شهاب، از اهل کتاب، در مجلس خلیفه دوم گفت: اگر آیه «اکمال» در دین ما نازل مى‏شد آن را عید مى‏گرفتیم. (18) کسى بر او خرده نگرفت و عمر با سکوت خود آن را مورد قبول قرار داد.

ج) امامت عامل یأس دشمنان اسلام است.

آیه سوم سوره مائده نیز در باره انتصاب على ـ علیه السلام ـ در غدیر خم نازل شده است؛ «الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون» امروز کافران از اینکه به دین شما دستبرد زنند و اختلالى رسانند طمع بریدند پس شما از آنان بیمناک نشوید. (19)

این آیه نشان مى‏دهد که روز تکمیل دین و روز یأس و نومیدى دشمنان اسلام یکى است. علامه طباطبایى مى‏نویسد: صحابه و تابعان و آنها که بعد از آنان آمده‏اند، همگى اتفاق دارند که این دو آیه مرتبط هستند و هر یک تکمیل‏کننده معناى دیگرى است. و این نیست مگر بدان سبب که هر دو با هم نازل شده، یک معنا را مى‏رسانند. (20)

از آنچه گفته شد نتیجه مى‏گیریم که باید این روز را عید شمرد؛ زیرا خداوند متعال چنان بدان اهمیت داده است که آن را موجب اکمال دین، تبلیغ رسالت و نومیدى دشمنان اسلام دانسته است تا خود یادى از «ایام الله» باشد و فرموده است: و ذکرهم بایام الله؛ روزهاى خداوندى را بدانان یادآورى کن. (21)

د) امامت ضامن استمرار وحدت اسلامى است.

قرآن کریم، آنجا که از دعاى حضرت عیسى و درخواست نزول مائده آسمانى سخن به میان مى‏آورد، از عید بودن آن براى نسلهاى آینده و گذشته یاد مى‏کند و مى‏فرماید: «اللهم ربنا انزل علینا مائدة من السماء تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیة منک؛ پروردگارا، بر ما از آسمان مائده‏اى فرست تا این روز براى ما و کسانى که پس از ما مى‏آیند عید شود». (22)

چنانکه ملاحظه مى‏شود حضرت عیسى نزول این مائده و عید شدن آن را براى این مى‏خواهد که براى همیشه مایه افتخار و عزت جامعه دینى شود و بتواند حبل‏المتین و نقطه وحدت آنان باشد؛ وحدتى که یکى از علتهاى بعثت پیامبران شمرده شده است، و راز و حکمت عید شمردن نیز در همین راستاست تا جامعه اسلامى مائده آسمانى امامت و وصایت را پاس دارند و آن را به عنوان نقطه مرکزى حل اختلافات خویش بپذیرند و این است رمز کلام باقر العلوم آل محمد (علهیم السلام) که فرمود «و لم یناد بشى‏ء ما نودى بالولایة یوم الغدیر؛ در میان احکام اسلامى هیچیک به اندازه ولایت روز غدیر مهم شمرده نشده است». (23)

پى‏نوشتها:

1ـ بحارالانوار (چاپ ایران)، ج 95، ص .320

2ـ همان، ج 95، ص .323

3ـ حج، .32

4ـ الغدیر، ج 1، ص .274

5ـ الغدیر، ج 1، ص .271

6ـ بحارالانوار، ج 94، ص .118

7ـ همان، ص .110

8ـ همان، ص .111

9ـ همان، ج 95، ص .303

10ـ همان، ص 320؛ مفاتیح الجنان، اعمال روز عید غدیر.

11ـ همان، ج 94، ص .118

12ـ همان، ص 112 و ج 95، ص .322

13ـ مائده، .67

14ـ درالمنثور، سیوطى، دارالکتب العلمیة، ج 2، ص 457؛ تفسیر فخررازى، ج 12، ص .49

15ـ ر.ک تفسیر مجمع‏البیان، ج 5، تفسیر سوره کوثر؛

16ـ مائده، .3

17ـ الغدیر، ج 6، ص 61ـ .77

18ـ الغدیر، ج 1، ص .283

19ـ سوره مائده، .3

20ـ المیزان، ج 5، ص .179

21ـ دارالکتب العلمیه‏22ـ ابراهیم، .5

23ـ اصول کافى، ج 2، ص 21، باب‏دعائم‏الاسلام،حدیث‏ .8

مأخذ: مجله کوثر شماره 2

عباس کوثرى

برگرفته ازسایت حوزه به نشانی: http://www.hawzah.net/Per/vigenam/ghadir/farsi/bg/page.htm

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد