نمونه هایی ازغزلیات سعدی
سلسله موی دوست حلقه دام بلاست | هرکه دراین حلقه نیست فارغ ازاین ماجراست | ||||||
گر بزنندم به تیغ در نظرش بیدریغ | دیدن او یک نظــــــر صد چو منش خونبهاست | ||||||
گر برود جان ما در طلب وصل دوست | حیف نباشد که دوست دوستر از جان ماست | ||||||
دعوی عشاق را شرع نخواهد بیان | گونـــه زردش دلیــــــل ناله زارش گواست | ||||||
مایه پرهیزگار قوت صبرست و عقل | عقل گرفتــــــار عشق صبــــــر زبون هواست | ||||||
دل بشده پای بند گردن جان در کمنـــد | زهـــــره گفتار نه کاین چه سبب وان چراست | ||||||
مالک ملک وجود حاکم رد و قبول | هر چه کند جور نیست ور تو بنالی جفاست | ||||||
تیـــغ برآر از نیام زهر برافکن به جام | کز قبـــــل ما قبول وز طــــرف ما رضاست | ||||||
گر بنوازی به لطف ور بگدازی به قهر | حکم تو بر من روان زجر تو بر من رواست | ||||||
هر که به جور رقیب یا به جفای حبیب | عهـــــــد فرامش کنــــــد مدعـــــــی بیوفاست | ||||||
سعدی ازاخلاق دوست هرچه برآیدنکوست | گو همـــــه دشنام گو کز لب شیرین دعاست | ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
|
| ||||||
هر که دلارام دید از دلش آرام رفت | چشم ندارد خلاص هر که در این دام رفت | |
یاد تو میرفت و ما عاشق و بیدل بُدیم | پـــــرده برانداختــی کار به اتمـــــــام رفت | |
ماه نتابد به روز چیست که در خانه تافت | سرو نروید به بام کیست که بـــر بام رفت | |
مشعلهای برفروخت پرتو خورشید عشق | خـــرمن خاصان بسوخت خانگه عام رفت | |
عارف مجمــــوع را در پس دیــوار صبر | طاقت صبــــرش نبود ننگ شد و نام رفت | |
گر به همه عمر خویش با تو برآرم دمی | حاصل عمــــر آن دمست باقــــی ایام رفت | |
هر که هوایی نپخت یا به فراقی نسوخت | آخر عمــــر از جهان چون برود خام رفت | |
ما قـــــدم از ســــر کنیم در طلب دوستان | راه به جایـــی نبرد هــــر که به اَقدام رفت | |
همت سعــــدی به عشق میل نکردی ولی | می چو فروشد به کام عقـــل به ناکام رفت |
********
ای ساربان آهسته رو کآرام جانم میرود | وان دل که با خود داشتم با دلستانم میرود | |
من ماندهام مهجوراز او بیچاره و رنجور از او | گویی که نیشی دورازاو دراستخوانم میرود | |
گفتم به نیرنگ و فسون پنهان کنم ریش درون |
| پنهان نمیماند که خون بر آستانم میرود |
محمل بدار ای ساربان تندی مکن با کاروان | کز عشق آن سرو روان گویی روانم میرود | |
او میرود دامن کشان من زهر تنهایی چشان | دیگرمپرس از من نشان کز دل نشانم میرود | |
برگشت یار سرکشم بگذاشت عیش ناخوشم | چون مجمری پرآتشم کز سر دخانم میرود | |
با آن همه بیــداد او وین عهـــــــد بیبنیاد او | در سینــــه دارم یاد او یا بر زبانم میرود | |
باز آی و بر چشمم نشین ای دلستان نازنین | کآشوب و فریاد از زمین بـــــر آسمانم میرود | |
شب تا سحر مینغنوم و اندرز کس مینشنوم | وین ره نه قاصد میروم کز کف عنانم میرود | |
گفتم بگـــــریم تا اِبِل چون خـــر فروماند به گل | وین نیــــــز نتوانم که دل با کاروانم میرود | |
صبر از وصال یار من برگشتن از دلدار من | گــــــر چه نباشد کار من هم کار از آنم میرود | |
در رفتن جان از بدن گوینـــــد هر نوعی سخن | من خودبه چشم خویشتن دیدم که جانم میرود | |
سعدی فغــــان از دست ما لایق نبود ای بیوفا | طاقت نمیـارم جفــــــــا کار از فغانم میرود |
********
بار فراق دوستان بس که نشست بر دلم | میروم و نمیرود ناقه به زیر محملم | |
بار بیفکنـــــد شتر چون برسد به منزلی | بار دلست همچنان ور به هــــــزار منزلم | |
ای که مهارمیکشی صبرکن وسبک مرو | کز طــرفی تو میکشی وز طرفی سلاسلم | |
بارکشیده جفــــــا پرده دریـــــده هـــــــوا | راه زپیش ودل ز پس واقعهایست مشکلم | |
معرفت قدیم را بعــــــد حجاب کــــی شود | گر چه به شخص غایبی در نظری مقابلم | |
آخر قصد من تویی غایت جهـــــد و آرزو | تا نرسم ، ز دامنت دست امیـــــــد نگسلم | |
ذکر تو از زبان من فکــر تو از جنان من | چون برودکه رفتهای دررگ و درمفاصلم | |
مشتغل توام چنان کــز همه چیــــز غایبم | مفتکر توام چنان کز همـــــــه خلق غافلم | |
گر نظری کنی کند کشته صبر من ورق | ور نکنــــی چه بر دهد بیخ امیـــــد باطلم | |
سنت عشق سعدیا ترک نمیدهی بلی | کی ز دلم به دررود خوی سرشته در گلم | |
داروی درد شوق را با همه علم عاجزم | چاره کار عشق را با همه عقل جاهلم |
********
ما گدایان خیــــــل سلطانیم | شهربنــــــد هوای جانانیم | |
بنــــــده را نام خویشتن نبود | هرچه ما را لقب دهند آنیم | |
گـــــر برانند و گـــر ببخشایند | ره به جای دگــــر نمیدانیم | |
چون دلارام میزند شمشیر | سر ببازیم و رخ نگردانیم | |
دوستان در هوای صحبت یار | زر فشانند و ما سر افشانیم | |
مر خداوند عقـــــل و دانش را | عیب ما گو مکن که نادانیم | |
هر گلی نو که در جهـــــان آید | ما به عشقش هزاردستانیم | |
تنگ چشمان نظر به میوه کنند | مــــا تمــــاشاکنان بستانیم | |
تو به سیمای شخص مینگری | مـــا در آثار صنع حیرانیم | |
هرچه گفتیم جز حکایت دوست | در همه عمراز آن پشیمانیم | |
سعـــــدیا بی وجود صحبت یار | همه عالـــم به هیچ نستانیم | |
ترک جان عزیــــز بتوان گفت | ترک یار عزیـــــــز نتوانیم |
********
بگـــــذار تا مقابل روی تو بگـــــــذریم | دزدیده در شمـــایل خوب تو بنگریم | |
شوقست در جدایــــی و جورست در نظر | هــــم جور به که طاقت شوقت نیاوریم | |
روی اربه روی مانکنی حکم ازآن توست | بازآ کــــه روی در قدمانت بگستریم | |
ما را سریست با تو که گر خلق روزگار | دشمن شوند و سر برود هم برآن سریم | |
گفتـــی ز خاک بیشترند اهـــــل عشق من | از خاک بیشتر نه که از خاک کمتــــریم | |
ما با توایــــم و با تو نهایـــم اینت بلعجب | در حلقهایم با تو و چون حلقــــه بردریم | |
نه بوی مهــــر میشنویم از تو ای عجب | نه روی آن که مهــــر دگر کس بپروریم | |
از دشمنان بــــــــرند شکایت به دوستان | چون دوست دشمنست شکایت کجا بریم | |
ما خود نمیرویــــم دوان در قفـــای کس | آن میبـــرد که ما به کمنــــد وی اندریم | |
سعدی تو کیستی که در این حلقه کمنــــد | چنـــــدان فتادهاند که ما صیـــــد لاغریم |
********
بگذار تا بگرییم چون ابـــــر در بهاران | کز سنگ ناله خیـــــــزد روز وداع یاران | |
هر کو شراب فرقت روزی چشیده باشد | داند که سخت باشد قطـــــــع امیدواران | |
با ساربان بگوییـــــد احوال آب چشمم | تا بر شتر نبندد محمـــــل به روز باران | |
بگذاشتند ما را در دیـــــده آب حسرت | گـــــریان چو در قیامت چشم گناهکاران | |
ای صبح شب نشینان جانم به طاقت آمد | ازبس که دیرماندی چون شام روزه داران | |
چندین که برشمردم از ماجرای عشقت | انـــدوه دل نگفتــــــم الا یک از هزاران | |
سعدی به روزگاران مهری نشسته دردل | بیرون نمــیتوان کرد الا به روزگاران | |
چندت کنم حکایت شرح این قدر کفایت | باقـــــی نمیتوان گفت الا بــه غمگساران |
********
هر کس به تماشایی رفتند به صحرایی | ما را که تو منظوری خاطر نرود جایی | |
با چشم نمـــــیبیند یا راه نمـــــیداند | هر کو به وجود خود دارد ز تو پروایی | |
دیوانه عشقت را جایی نظر افتادهست | کان جا نتوانــــــد رفت اندیشه دانایی | |
امیــــــد تو بیرون برد از دل همه امیدی | سودای تو خالی کرد از سر همه سودایی | |
زیبـــــا ننماید سرو اندر نظــــــر عقلش | آن کش نظــــــری باشد با قامت زیبایی | |
گوینـــــد رفیقانم در عشق چه سر داری | گویـــــم که سری دارم درباخته در پایی | |
زنهـــــــار نمیخواهم کز کشتن امانم ده | تا سیرترت بینم یک لحظــــــه مدارایی | |
درپارس که تابودست از ولوله آسودهست | بیمست که برخیزد از حسن تو غوغایی | |
من دست نخواهــــــم برد الا به سر زلفت | گر دسترسی باشد یک روز به یغمایی | |
گوینــــــد تمنایی از دوست بکن سعدی | جز دوست نخواهم کرد از دوست تمنایی |
********
ســـــر آن ندارد امشب که برآید آفتابــــــی | چه خیالها گذر کرد و گذر نکرد خوابی | |
به چه دیر ماندی ای صبح که جان من برآمد | بــــــزه کردی و نکردند مؤذنان ثوابی | |
نفس خروس بگرفت که نوبتــــی بخواند | همــــــه بلبلان بمردند و نماند جز غُرابی | |
نفحات صبـــح دانی ز چه روی دوست دارم | که به روی دوست ماند که برافکند نقابی | |
ســـــرم از خدای خواهد که به پایش اندرافتد | که در آب مرده بهتــــر که در آرزوی آبی | |
دل من نه مـــــرد آنست که با غمش بـــــرآید | مگســـــی کجا تواند که بیفکنــــد عقابی | |
نه چنان گناهکارم که به دشمنـــــم سپاری | توبه دست خویش فرمای اگرم کنی عذابی | |
دل همچوسنگت ایدوست به آب چشم سعدی | عجبست اگـــــر نگردد که بگـــردد آسیابی | |
بـــــرو ای گدای مسکین ودری دگــرطلب کن | که هــــــزار بار گفتـــــی و نیامدت جوابی |